CERITA CEKAK

Pangertosan Cerita Cekak

Cerita cekak utawi cerkak inggih menika salah satunggaling wujud prosa naratif fiktif.

Miturut sujarahipun cerkak menika wiwitanipun saking tradhisi cariyos lisan ingkang misuwur.

Struktur Dramatis ing Cerita Cekak

Ø  Eksposisi (ingkang nglantarken setting, wekdal saha paraga baku)

Ø  Komplikasi (kadadosan ing salebeting cariyos ingkang nepangaken konflik)

Ø  Krisis (wekdal ingkang nemtokaken paraga baku anggenipun tumindak rikala ngadhepi konflik )

Ø  Klimaks (punjering cariyos ingkang dados perangan ingkang wigati piyambak)

Ø  Wasana (peranganing cariyos rikala konflik saged karampungaken)

Ciri – Ciri Cerita Cekak :

Ø  Kadadosan saking setunggal adegan

Ø  Gadhah setunggal plot/alur

Ø  Setting ingkang tunggal

Ø  Cacahing paraga ugi winates

Cerita cekak gadhahi kalih unsur inggih punika :

Unsur Intrinsik

Unsur intrinsik inggih punika unsur ingkang wonten ing salebeting cerkak piyambak.

Ingkang kalebet unsur intrinsik:

1.      Tema inggih punika underaning cariyos ingkang dipunpitados saha dipundadosaken underaning cariyos

2.      Latar (setting) inggih punika panggenan, wekdal, swasana ingkang wonten ing salebetipun cerkak.

3.      Alur (plot) inggih punika reroncening kadadosan ingkang wonten ing salebeting cariyos.

Alur kaperang dados 3 inggih punika :

a.       Alur maju inggih punika reroncening kadadosan ingkang urutaning manut kaliyan urutaning wekdal kadadosan ingkang wonten ing cariyos utawi cariyosipun tansah lumampah majeng.

b.      Alur mundur inggih punika reroncening kadadosan ingkang urutn kadadosanipun boten miturut urutan wekdal kadadosan utawicariyos ingkang lampahipun mundur.

c.       Alur campuran inggih punika campuran antawisipun alur maju lan alur mundur.

                 Alur punika kaperang dados pinten- pinten tataran, inggih punika:

a.       Pangantar inggih punika perangan cariyos ingkang awujud gegambaran wekdal, panggenan saha kadadosan ingkang wonten ing wiwitanipun cariyos.

b.      Wiwitaning perkawis inggih punika peranganing cariyos ingkang minangka gegambaran perkawis ingkang dipunandhepi dening paraga cariyos.

c.       Klimaks inggih punika perkawis ingkang wonten ing cariyos ingkang minangka undering cariyos.

d.      Antiklimaks inggih punika perkawis sekedhik mbaka sekedhik sampun saged dipunlampahi, raos sumelang ugi sampun wiwit ical.

e.       Resolusi inggih punika perkawis sampun saged karampungaken.

4.      Watak inggih punika gegambaran watak utawi karakter paraga – paraga ingkang wonten ing cariyos, bab watak punika saged dipuntingali saking 3 aspek, inggih punika:

a.       Pacelathon paraga

b.      Gegambaraning paraga

c.       Gegambaraning blegeripun paraga

Kangge nggambaraken watak wantuning setunggaling paraga, panyerat limrahipun ngginakaken teknik :

a.       Teknik analitik, watak wantuning paraga kagambaraken kanthi langsung dening panyerat.

b.      Teknik dramatik, watak wantuning paraga kagambaraken kanthi:

1)      Nggambaraken bab badan saha tindak – tandukipun

2)      Nggambaraken lingkungan gesangipun paraga

3)      Basa ingkang kaginakaken paraga

4)      Cara anggenipun mikir saking paraga

5)      Cara wontenipun paraga sanes.

5.      Nilai (amanat)/ piwulang luhur inggih punika piweling ingkang badhe kaaturaken dening panganggit lumantar cariyos utawi piwulang ingkang badhe kaparingaken dhateng soksintena ingkang purun maos cariyos dening panyerat.

6.      Cara panyerat nyariyosaken (sudut pandang/ point of view), inggih punika kalenggahan panyerat rikala nyariyosaken. point of view punika wosipun kapantha dados kalih, inggih punika:

a.       Minangka tiyang ingkang kapisan, pnyerat ndherek minangka paraga ing cariyosingkang kacariyosaken.

b.      Minangka tiyang ingkang katiga, payerat minangka dhalang ing cariyos pun.

7.      Gaya bahasa/lelewaning basa.

Unsur Ekstrinsik

Unsur ekstrinsik inggih punika unsur – unsur ingkang wontenipun ing sanjawninipun cariyos ananging gadhah pangaribawa ingkang boten langsung ing cariyos punik. Unsur ekstrinsik :

a.       Nilai – nilai ing salebeting cariyos (agami, kabudayan, politik, ekonomi)

b.      Latar belakang gesangipun panganggit

c.       Kahanan sosial rikala cariyos punika didamel.

Tuladha cerkak :

Kleru

Posted on December 27, 2009 by niniklenyem

?

Kagem ngisi Tabloid Kasih

Wiwit dikandhani Nafsiah putrane pak Waji Cholil sing omahe pernah kulone, Agustinus Jatmiko dadi anteng wegah omong.

Batine lara lan mangkel dening sikape Fransisca Artini pacare, sing keri-keri iki enteng-entengan rana-rene karo pemudha liya.

Agus pancen dudu bocah sing gampang cemburuan, ning sing ngandhani ora mung Nafsiah thok, Bawor bakule es ngarepe ya kandha :

?Mas Agus, Mbak Sisca niku saniki kerep liwat dalan niki numpak mobil kalih lare jaler sami njenengan.

Mobile nggih sok jip ? sok sedhan, mboten mesthi. Ning plate mesthi H.? Kandhane Bawor serius.

?Enggih ta kang Bawor ?, njur ??

?Nek wangsule nggih mlebet pekawisan ngriku, daleme pak mantri Harga, nggih griyane Mbak Sisca.?

?Sampeyan empun sumerep ping pinten kang ?? Agus nanjih.

?Wah Minggu niki pun wongsal-wangsul kok, Mbak Sisca nek lenggah nggih mesthi teng sopiran ? jejer.? Atine Agus wiwit panas. Apa hiya Sisca pacare ngiyanati katresnane ? Mangka Sisca wis nate janji, sawise Agus rampung kuliahe, gelem diring. Genea saiki kok ngono ?

Apa maneh Bapak Ibu Harga yo wis menehi lampu ijo. Maune kandhane wong-wong kuwi ora digubris, ning bareng Bawor sing olehe dodol es neng ratan pener longopan dalan cedhake Sisca sing kandha, njur ngandel.

Apa maneh, pirang-pirang kegiatan Mudika iki, Sisca ora tau ketok, rasa cubriyane saya ndadi.

Yen nyata-nyata pemudha sing sok nggawa Sisca metu nggawa mobil kuwi arep ngrebut pacare, Agus ora bakal gigrik, arep diadhepi secara jantan. Ala-ala dheweke rak ya tilas pelatih bela dhiri ing paguyuban pencak silat Mawar Putih. Mula Agus weling Bawor, yen pemudha kuwi ketok neng omahe Sisca, kon ngandhani srana S.M.S, Bawor saguh.

Agus dhasar bocah mugen tur sregep, wektune mung temen-temen kanggo sinau lan mbantu wong tuwa, uga ngombyongi kegiatan Mudika.

Sore bubar adus, ndadak krungu HPne muni, gage dicandhak. ?Hallo? ? oh ? kang Bawor. Embuh piye swara saka adoh kana, ning praupane Agus dadakan malih. HP dipateni njur disak.

Batine kebak tandha pitakon, ngapa kok sing teka mobil loro gek ana wonge tuwa lanang wadon ?, gek-gek arep ngrembug Sisca.

Ah pikirane njur kuwur, bingung. Gek-gek tenan, Sisca ingkar janji milih pemudha sing nduwe mobil, timbang dheweke mahasiswa mlarat.

Wis embuh, niyate arep mara mbuktekke. Yen tenan ?, sisan olehe arep medhot sesambungan neng ngarepe wong tuwane.

Agus dandan rapi, ati ditata, senajan wis siap jurus-jurus maute, yen mengko pemudha kuwi nganti ngetokke kemakine.

Dheg ? mlebu pekarangan weruh mobil loro, ngarep lawang kamar tamu akeh sandhal, nyata kandhane Bawor, akeh tamu.

Agus nyedhaki lawang sing minep kuwi banjur kula nuwun, atine ditatag-tatagake. Let sedhela keprungu kumleseting sikil nyedhaki lawang, wusana jeglek lawang menga Sisca mencungul karo gita-gita ngacarani tembunge grapyak sumanak :

?Oh mas Agus ? kene tindak mlebu. Kebeneran mas, kabeh mlumpuk, dadi penjenengan bisa kenalan. Sawise Agus mlebu, sing padha lenggah kabeh ngadeg nyalami kanthi polatan sumringah. Sisca dhewe banjur lungguh njejeri karo kandha :

?Maaf ya mas, sementara aku ra bisa nemoni njenengan ? sibuk?. Kandhane sawise padha bali lenggah Bu Harga ngendika :

?Nak Agus, punika mbakyu lan kamas kula ingkang wonteng Semarang, dene pemudha tiga punika penakan kula. Lha punika pun Waskitho ingkang mbajeng, ingkang setaun kepengker dipun tabisaken dados rama. Sajengkaripun rama Nandi, penakan kula Waskitho dipun dhawuhi rerencang dening rama Daris wonten ing Paroki Mlati mriki, makarya kangge sawetawis.

Pramila Sisca ingkang kerep kadhawuhan dening rama Daris, mubeng-mubeng ningali wilayah-wilayah ingkang klebet kukuban paroki Mlati.? Ngono ngendikane Ibu Harga iya Ibune Sisca cetha.

Glek ? atine Agus, sing maune gelem-gelem nesu, panas, cemburu ? mak klumpruk lemes. Ajer ? lumer ? anyes kaya siniran banyu sewindu.

Jebul pangirane kleru. Waskitho sing sok ngajak mubeng-mubeng numpak mobil bareng Sisca, kejaba isih sedulure, uga sawijining rama pastur sing isih kebul-kebul anyar, lagi taun wingi ditabiske dadi rama. Mula besuk maneh aja sok kesusu, sing tundhone mundhak kleru.

Kapethik saking modul basa jawa ‘KAWURYAN’ lan pinten – pinten sumber kanthi ewah- ewah saperlunipun

                 http://cerkak-jawa.com/?p=24http://jogjatv.tv/konsumsi-ulam-ing-diy-taksih-andhap/

                                -Nyuwun pangapunten aggen kula nyerat kathah klenta-klentu-